Wim schrijft

Zes bedrijven op tien van de Belgische Top 10.000 hebben geen enkele vrouw in de Raad van Bestuur. Twee op tien hebben geen enkele vrouw in hoger management. Laat die cijfers van ons coververhaal en de collega’s van Trends Business Information, even tot u doordringen.

Na de cijfers volgt steevast de discussie. Quota of niet? Misschien is die vraag gewoonweg niet de juiste, want je komt daar niet uit. Véél vrouwen willen terecht omwille van talent en merites geselecteerd worden en niet om een streefcijfer te halen. Anderen zijn het daar weliswaar mee eens, maar vinden quota beter dan niks. Er zijn zeker ook mannen die oprecht streven naar meer vrouwen aan de top. Maar je hebt er genoeg die quota oneerlijk of bedreigend vinden. Als je naar de cijfers kijkt, kan je je afvragen waar dat in ’s hemelsnaam voor nodig is, maar goed. Emoties kunnen hoog oplopen zodra mensen het gevoel krijgen dat hen iets wordt opgelegd, ook al is dat om een aantoonbaar onevenwicht aan te pakken. Dat bleek vorige week nog in de hoogst ongelukkige discussie rond de Nederlandse vertaling van de zwarte dichteres Amanda Gorman. Andere context, dat weet ik best, maar dezelfde dynamiek. Kan die vertaler alleen maar een zwarte zijn? Ga je voor de beste kandidaat? Wat zijn dan je criteria? Ga je voor het beste voor ons allemaal? En wat is dat dan? Bedoel je het beste voor de taal? Voor de inhoud? De maatschappelijke symboliek? Allemaal goed bedoeld, hoor, maar je eindigt bont en blauw. Te veel emoties. Het bewijst dat etnische diversiteit een nog hachelijker traject wordt dan genderdiversiteit. En dat is blijkbaar al zo moeilijk…

Er is nog een reden waarom ‘quota of geen quota’ misschien niet de juiste vraag is. Bindende quota lijken te werken. Tot je onder de oppervlakte kijkt. Beursgenoteerde bedrijven hebben verplicht één derde vrouwen in de Raad van Bestuur. Maar dat leidt lang niet altijd tot meer vrouwen in directiecomités of hoger management. Iets vergelijkbaars zie je ook in de politiek. Meer vrouwen op verkiesbare plaatsen brengt weliswaar meer vrouwen in het parlement en zelfs in de federale regering. Maar de premier is een man, de meeste vicepremiers zijn mannen en Vlaanderen telt maar één vrouwelijke partijvoorzitter.

De knoop zit ergens anders. Je komt dan op het terrein van de bedrijfscultuur en de manier waarop men beslissingen neemt. In ons financieel-economisch magazine Trends liet specialiste Liesbeth Stevens (IVGM, Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen) een geweldige gedachte noteren: “Mannelijke macht reproduceert zichzelf”. Ze zegt dat mannen vrouwen meestal niet bewust tegenhouden, maar dat ze vaak kiezen voor ‘iets’ dat ze goed kennen. Dat omkeren, vereist bewustmaking en sensibilisering. Maar het gaat duidelijk te traag. Daarom zullen we niet ontkomen aan een nieuw politiek en maatschappelijk debat. In de schoot van de regering, het parlement, het sociaal overleg. Het is tijd om diep na te denken over de processen die voorafgaan aan benoemingen, aanwervingen en promoties. Daar zit misschien wel de grootste winst. Zorg ervoor dat bedrijven er gewoonweg niet meer naast kunnen. Laat hen voor topbenoemingen bewijzen dat ze mannelijke en vrouwelijke kandidaten evenveel kansen hebben gegeven. Dat ze minstens gezocht hebben. Maak mensen verantwoordelijk. Op directieniveau. Zodat de vraag telkens weer gesteld wordt. Zijn er ook vrouwelijke kandidaten? Hebben we tenminste ons best gedaan? Laat bedrijven letterlijk tellen. Tien topkandidaten en geen enkele vrouw? Dan moet minstens een alarmbel afgaan. Stimuleer of verplicht bedrijven hun procedures te objectiveren en hun beslissingen te motiveren. Het zijn manieren om er tenminste elke keer opnieuw over na te denken.

Het is tijd voor creativiteit én nieuwe regels. Uiteindelijk telt maar één ding: zorg ervoor dat we voorbij (m/v) altijd naar talent kijken. Als we dat leren, komt het helemaal goed.

“Kan het ook bij ons?”, vroegen velen zich af na de bestorming van het Capitool. Ja, dat kan. Misschien niet gehuld in berenvellen, maar het kan. En dat is niet alleen de schuld van populisten en sociale media, zoals sommige politici graag suggereren.

Eerst een paar feiten. Sinds de zwarte zondag van 1991 - dat is dértig jaar geleden – is de traditionele politiek een deel van de bevolking kwijtgeraakt. Bij de jongste verkiezingen haalden het Vlaams Belang en de PVDA samen meer dan 23 procent van de stemmen (Vlaams parlement). Het aantal niet uitgebrachte, blanco of ongeldige stemmen bedroeg 12 procent van het aantal stemgerechtigden. Samen zijn dat dik anderhalf miljoen mensen op 4,8 miljoen potentiële Vlaamse kiezers. Alleen Bart De Wever, op het hoogtepunt van zijn populariteit, kon ooit een deel van de misnoegden terughalen. Niet dat hij daar veel bijval voor kreeg. Zeker niet over de taalgrens. Daar heet de lokale variant van populisme PTB en vind je extreemlinks gedachtengoed ook in de programma’s van PS en Ecolo.

Allemaal de schuld van Facebook en Twitter? Vergeet dat maar. De polarisering bestaat al veel langer en zit veel dieper. Het politiek bedrijf is niet alleen in de VS heel ruw geworden. Ook in Europa zijn het de ‘goeien’ tegen de ‘slechten’. De ‘moreel superieuren’ tegen de ‘achterblijvers’. De ‘haves’ tegen de ‘have nots’. Gele hesjes, Brexit, het succes van extreme partijen, het onbegrip tussen de oude en de nieuwe lidstaten binnen Europa,… Allemaal zijn het symptomen van een diepe verdeeldheid. In eigen land komt de Belgische constructiefout daar nog eens bovenop. Na moeizame formaties krijgen we telkens een centrumlinkse regering waar de meeste Vlamingen niet voor gestemd hebben of een centrumrechtse waar de meeste Walen niet voor gestemd hebben.

Besef ook dat er gouden tijden aankomen voor populisten. In heel Europa klinkt oorverdovende kritiek op de aanpak van de coronacrisis. Wees maar zeker dat daar iets van blijft hangen. Straks komt de rekening van de crisis daar bovenop. Wat doe je met de laaggeschoolden die hun baan dreigen te verliezen? De middenklasse, die de belastingdruk nog maar eens zal zien stijgen? De kleine spaarder, die veel banger moet zijn voor inflatie dan de grote vermogens? Straks gaat het klimaat ook geld beginnen kosten. En de migratieproblematiek is naar de achtergrond geduwd maar niet verdwenen. Voor populisten die graag op primaire gevoelens inspelen, is dat een speeltuin. En inderdaad, de sociale media zetten daar een vliegwiel op. Mensen krijgen vaak ‘meer van hetzelfde’ en dat verengt het blikveld. Maar sociale media verruimen ook. #metoo zonder sociale media? Ik dacht het niet… Black Lives Matter zonder sociale media? Ik dacht het niet… Algoritmes aanpakken, is een zwaktebod. De afhakers haal je er niet mee terug.

Toch is er een remedie. De wereld na corona snakt naar een nieuw verhaal dat mensen enthousiast kan maken. Vreemd genoeg zou dat wel eens kunnen schuilen in de nieuwe manier van leven, werken en consumeren, die in 2020 iets tastbaarder is geworden. Wat meer op mensenmaat. Wat minder verstikkend, vervuilend en meedogenloos. Veel zal van de toon afhangen. Als we weer gaan polariseren en elkaar bang maken, is het een maat voor niets. Maak van vleeseters dus geen klimaatterroristen. Leer hen koken met groenten. Maak van dieselrijders geen luchtvervuilers. Zorg ervoor dat ze een schonere auto kunnen ambiëren. Maak samenlevingsproblemen bespreekbaar. Investeer in de groeisectoren van déze eeuw, vertel waarom je dat doet en zorg ervoor dat mensen daarin kunnen meegaan. Misschien is daar een nieuw soort leiderschap voor nodig. Jonger, frisser en empathischer maar vooral optimistisch en ambitieus. Er beweegt echt wel iets in onze maatschappij. Bij veel jongeren, in veel bedrijven en zelfs bij sommige drukkingsgroepen verandert de toon. We hebben de keuze: verzoenen of de loopgraven in.

De kappers heropenen? “Absoluut noodzakelijk”, dacht de regering. ‘Bad hair days’ maken mensen neerslachtig. “Het haalt de motivatie van de jongeren onderuit!”, klinkt het ondertussen bij leden van expertengroep GEMS.

“Astra Zeneca is niet te vertrouwen”, zegt Zuid-Afrika. “Wij vaccineren verder”, zeggen de Britten. “Tot 55 jaar”, zeggen de Belgen. Maar wat als je 54 bent?

Willen we vaccins van de Russen? “Hier spelen geopolitieke belangen”, zegt de ene specialist. “Toch een goed vaccin”, zegt de andere. “Laat het Europees geneesmiddelenagentschap EMA daar maar over beslissen”. Het EMA? Dat is toch die bureaucratische bende die de vaccins veel te laat heeft goedgekeurd? Daar vergist u zich in! Dat zijn net heel degelijke wetenschappers die de bevolking willen behoeden voor gezondheidsrisico’s.

Mogen jongeren voorgaan bij vaccinatie? “Ik sta mijn plaatsje af”, zegt een communicatie-expert in vrijwel alle media. “Een mooi signaal”, vindt de ene viroloog. “Contraproductief”, slaat zijn collega terug. “Experten moeten stoppen met hun doemberichten”, zegt de regering ondertussen. “De bevolking walgt van hun communicatie”, voegt Maggie De Block er voor alle zekerheid aan toe. Ja, voor één keer lijkt de politiek overstemd te worden in de algemene kakofonie. Moet vreemd aanvoelen.

Kan dit volstaan als bloemlezing van de eindeloze nieuwsstroom waarin elk zinnig debat tijdens corona verdrinkt? We maken de complete ontsporing mee van een ook voordien al dolgedraaide nieuwsmachine. Het is te veel. Het is vooral te veel ‘waan van de dag’. Elk uur lanceert iemand wel een verhaal waar eindeloos over gebikkeld moet worden. Werkelijk iederéén komt in aanmerking voor het verhaal van het moment: virologen, epidemiologen en dokters. Politici, communicatiespecialisten en vertegenwoordigers van al dan niet getroffen sectoren.

Als corona straks goed en wel voorbij zal zijn, zullen veel mensen, bedrijven en organisaties aan zelfonderzoek hebben gedaan. Waren we voor corona wel goed bezig? Hebben we iets geleerd? Kan of moet het anders? Vliegen voor 35 euro, continu in de file, winter en zomer boontjes uit Kenia? Misschien blijven we straks lokaler kopen, werken we productiever, digitaler en vaker van thuis. Natuurlijk kunnen we niet wachten om weer met volle teugen te leven. Maar bij heel veel mensen is er ruimte ontstaan voor bezinning. Meer dan voor corona. Misschien moeten wijzelf, de media, ons ook eens bezinnen over de rol die we altijd al speelden en tijdens corona tot in het absurde hebben uitvergroot. Een filter, gebaseerd op relevantie, zou geen slecht idee zijn. Laat ons ‘de waan van de dag’ er zoveel mogelijk tussenuit halen.

Het zou nog veel beter zijn mocht onze beroepsgroep zich straks eens afvragen hoe duurzaam de berichtgeving wel is geweest. Hoe snel dat laatste paniekbericht achterhaald was. Hoe vaak de grote discussie achteraf bijzonder futiel bleek te zijn. Uit diverse internationale onderzoeken – waarbij ook een kleinschalige studie aan de KULeuven – blijkt dat een behoorlijke groep mensen zich doelbewust afkeren van nieuws. Minstens één volwassene op tien zou een actieve nieuwsvermijder zijn. Een nog grotere groep zegt het niet met zoveel woorden, maar doet het wel in de praktijk. Nieuwsvermijders zijn vaker vrouwen dan mannen en ze zijn vaak ook jong. Doelgroepen waar zowat alle media graag naar lonken.

Dit is geen pleidooi om het nieuws te verbloemen. Aan een roze bril heeft niemand wat. Maar het is wel een pleidooi om wat vaker bij de kern van de zaak blijven. Een doordachte analyse over de huidige kennis van de verschillende vaccins. Nadenken over de wereld na corona. Welke relance we willen, welke samenleving we willen, welke inzichten straks overeind zullen blijven. Vorige week beantwoordde Trends twaalf vragen over de wereld na corona. Ze blijven online, want ze behouden hun waarde. Deze week beantwoordt onze gezondheidsspecialist de belangrijkste vragen rond de verschillende vaccins. Heel interessant maar ook genuanceerd, want de kennis over vaccins is nog lang niet volledig. Ik ben er fier op dat Trends de tijd neemt om die genuanceerde stukken te brengen.

Meer duurzaam nieuws hebben we nodig. Wordt dat de collectieve bijdrage van de journalistiek aan een betere samenleving na corona?